پای پرانتزی یک نقص مادرزادی است که باعث می‌شود پاهای کودک به جای جلو به سمت داخل باشد. اگرچه این عارضه عموما یکی از پاهای کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما امکان دارد هر دو پای کودک به شکل پرانتزی باشد. در برخی از موارد، پای پرانتزی از طریق ورزش و حرکات اصلاحی قابل درمان است، اما در موارد شدید نیاز به عمل جراحی دارد.
در این مقاله از سایت آی آر مای شاپ شما را با علت، علائم و نحوه درمان پای پرانتزی آشنا می‌کنیم.
پای پرانتزی نوعی انحراف مادرزادی نسبتاً شایع است که معمولاً پس از تولد مشخص می‌شود. با این حال پزشکان می‌توانند در طول سونوگرافی بارداری تشخیص دهند که آیا جنین داخل شکم مادر دچار پاهای پرانتزی است یا خیر.
طبق اعلام آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا، از هر ۱۰۰۰ تولد، یک کودک به سندرم پای پرانتزی مبتلا است. متاسفانه این عارضه به دلایل ناشناخته، در پسران بیشتر از دختران رخ می‌دهد.
در حالت کلی پای پرانتزی به دو حالت خفیف یا شدید اتفاق می‌افتد. حدود نیمی از کودکان مبتلا به پاچنبری آن را در هر دو پا دارند. اگر کودک شما به زانوی پرانتزی مبتلا باشد، راه رفتـن عادی برای او سخت‌تر می‌شود. بنابراین پزشکان معمولاً شروع مراحل درمان را بلافاصله پس از تولد توصیه می‌کنند.
پای پرانتزی یا پاچنبری به چه علت رخ می‌دهد؟
معمولا سندرم پاهای پرانتزی به این علت رخ می‌دهد که بافت‌های متصل‌کننده ماهیچه‌ها به استخوان (تاندون‌ها)، کوتاهتر از حد معمول هستند. با این حال علت دقیق پای پرانتزی هنوز ناشناختـه است.
به گفتـه پزشکان، ممکن است علت این عارضه ترکیبی از مسائل ژنتیکی و محیطی باشد. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که سابقه خانوادگی در احتمال ابتلای کودک به سندرم زانوی پرانتزی نقش دارد. همچنین مادرانی که در دوران بارداری سیگار می‌کشند و مشروبات الکلی می‌نوشند، بیشتر فرزندانی با پاهای پرانتزی به دنیا می‌آورند.
علائم نشان‌دهنده پای پرانتزی چیست؟
اگر فرزند شما مبتلا به پای پرانتزی باشد، پاهای او شدیدا به سمت داخل چرخید‌ه می‌شوند. این عارضه باعث می‌شود که پاشنه آنها در قسمت بیرونی پایشان باشد، در حالیکه انگشتان پا به داخل سمت پای دیگرشان متمایل می‌شود. در موارد شدیدتر حتی امکان دارد که پای آنها وارونه نیز به نظر برسد.
کودکانی که پاهای پرانتزی دارند هنگام راه رفتـن تکان می‌خورند. آنها اغلب برای حفظ تعادل، در قسمت بیرونی پای آسیب‌دیده خود راه می‌روند.
با اینکه سندرم پای پرانتزی مسئله‌ای ناراحت‌کننده است، اما در دوران کودکی باعث درد یا ناراحتی نمی‌شود. با این حال، کودکان مبتلا به پای پرانتزی ممکن است بعداً در زندگی احساس درد کنند. کودکان مبتلا به این عارضه، ساق پای کوچکتری دارند. به طوریکه روی پای آسیب‌دیده آنها اغلب کمی کوتاهتر از پای سالم آنها است.
عوامل خطر ابتلا به پاهای پرانتزی چیست؟
در حالت معمول، پسران حدود دو برابر بیشتر از دختران در معرض ابتلا به پای پرانتزی قرار دارند. با این حال، برخی عوامل موجب افزایش خطر ابتلا به این عارضه می‌شود. این عوامل عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا سایر فرزندانشان دچار پاچنبری شد‌ه باشند، احتمال ابتلای نوزاد نیز به آن بیشتر است.
- عوامل محیطی: سیگار کشید‌ن در دوران بارداری، به طور قابل توجهی خطر ابتلای نوزاد به پای پرانتزی را افزایش می‌دهد.
- شرایط مادرزادی: در برخی موارد، پای پرانتزی می‌تواند با سایر ناهنجاری‌های اسکلتی که در بدو تولد وجود دارند، نیز مرتبط باشد. برای نمونه اسپینا بیفیدا، نوعی نقص مادرزادی است به هنگام عدم رشد صحیح ستون فقرات و نخاع رخ می‌دهد.
- کمبودهای دوران بارداری: مایع آمنیوتیک در دوران بارداری (مایعی که نوزاد را در رحم احاطه کرد‌ه است) ممکن است خطر ابتلا به پاچنبری را افزایش دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بطور کلی تشخیص پاهای پرانتزی کودکان از طریق سونوگرافی دوران بارداری ممکن است. با این حال، پزشک با معاینه چشمی ظاهر کودک، بلافاصله پس از تولد فرزندتان نیز متوجه پاهای پرانتزی او خواهد شد. در این صورت پزشک راهنمایی‌هایی در جهت مناسب‌ترین روش درمان به شما ارائه خواهد داد. وی همچنین ممکن است شما را به یک پزشک متخصص در مشکلات استخوانی و عضلانی (متخصص ارتوپد اطفال) ارجاع دهد.
پای پرانتزی چگونه درمان می‌شود؟
در حالت کلی دو روش موثر برای درمان پای پرانتزی وجود دارد: ورزش حرکات اصلاحی و عمل جراحی.
عموما پاهای پرانتزی از طریق انجام ورزش های مناسب مانند حرکات اصلاحی و کششی درمان می‌شود. در موارد شدیدتر، پزشک برای درمان پای پرانتزی توصیه به عمل جراحی می‌کند. انواع حرکات اصلاحی مناسب برای درمان پای پرانتزی عبارت است از:
دستکاری پای پرانتزی کودک با ورزش و کشش
قبل از اینکه کودکتان راه برود، پزشک دستکاری پاهای کودک را طوری به شما آموزش می‌دهد که بتوانید آنها را در یک راستا بکشید. بدین منظور شما باید روزانه پای آنها را دراز کنید و آنها را تشویق به این نمایید که در وضعیت طبیعی خود باقی بمانند. البته این درمان خانگی در بهبود موارد بسیار خفیف، موثر واقع می‌شود.
درمان پای پرانتزی به روش پونستی
روش پونستی یکی دیگر از تکنیک‌های کششی موثر در درمان پای پرانتزی است. برای بکارگیری این روش باید پای آسیب‌دیده کودک خود را پس از کشش، گچ‌گیری کنید. پزشک گچ را هر چند هفته یا در برخی موارد هر هفته یا هر چند روز یکبار تعویض می‌کند. این روش تا زمانی که پای پرانتزی کودک شما اصلاح شود تکرار خواهد شد.
لازم است بدانید که هر چه زودتر برای شروع این روش درمانی اقدام کنید، شاهد نتایج بهتری خواهید بود.
بهره‌گیری از روش فرانسوی
روش فرانسوی راهکاری دیگر برای دستکاری پاها است. در این روش به جای استفاده از گچ، به پاهای پرانتزی فرزندتان چسب می‌چسبانند. احتمالاً پزشک این درمان را تا ۶ ماهگی کودک شما ادامه خواهد داد.
در صورت اصلاح پای پرانتزی کودک از طریق ورزش و حرکات کششی، تا سه سال هر شب باید یک آتل یا بریس روی پای او قرار دهید. در غیر این صورت، پاهای او در وضعیت اصلاح شد‌ه ثابت نمی‌ماند.
عمل جراحی؛ روشی برای درمان پای پرانتزی شدید
اگر پاهای پرانتزی کودک شما به دستکاری دستی پاسخ نداد‌ه یا شدیدتر شود، احتمالا برای اصلاح آن نیاز به جراحی خواهد بود. جراحی برای اصلاح موقعیت قسمت‌های زیر و هم‌تراز کرد‌ن آنها انجام می‌شود:
- مفاصل
- رباط‌ها
- تاندون‌ها
- استخوان‌ها
ناگفتـه نماند که پس از جراحی، کودک شما باید تا یک سال از بریس استفاده کند تا پای خود را در وضعیت صحیح نگه دارد.
آیا سندرم زانوی پرانتزی عوارض جدی در پی دارد؟
معمولا تا زمانی که کودک شما شروع به ایستاد‌ن و راه رفتـن نکند، پاچنبری هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. اگر پاهای پرانتزی درمان شود، کودک شما به احتمال زیاد به طور طبیعی راه می‌رود.
او ممکن است در موارد زیر با مشکلات جدی برخورد کند:
جنبش: پای آسیب‌دیده ممکن است انعطاف‌پذیری کمتری داشتـه باشد.
طول پا: پای آسیب‌دیده احتمال دارد کمی کوتاهتر باشد، اما معمولاً مشکلات قابل‌توجهی در حرکت ایجاد نمی‌کند.
سایز کفش: اندازه کفش پای آسیب‌دیده ممکن است کمی کوچکتر از سایز پای سالم باشد.
اندازه ساق پا: عضلات ساق پا در سمت آسیب‌دیده همیشه کوچکتر از عضلات سمت دیگر هستند.
با این حال، در صورت عدم درمان، پاچنبری باعث مشکلات جدی‌تر نیز می‌شود. مواردی شامل:
آرتروز: در مواردی، درمان دیرهنگام پاهای پرانتزی موجب ابتلای فرزند شما به آرتریت می‌شود.
تغییرات ظاهری: تصویر ضعیف و غیرمعمول از پا و اندام کلی موجب نگرانی کودک در سال‌های نوجوانی می‌شود.
ناتوانی در راه رفتـن صحیح: پیچش مچ پا به کودک شما اجازه راه رفتـن روی کف پا را نمی‌دهد. به طوریکه اغلب برای جبران روی قسمت بیرونی پا یا حتی بالای پا راه می‌رود.
سایر مشکلات ناشی از تنظیم راه رفتـن: تنظیمات حرکت ممکن است از رشد طبیعی عضلات ساق پا جلوگیری کند. به طوریکه باعث زخم یا پینه بزرگ در پا و در نهایت منجر به راه‌رفتن غیرصحیح کودک شود.
بیشتر بخوانید: آرتروز زانو و هرآنچه که باید در مورد آن بدانید!
چگونه می‌توان از پرانتزی شد‌ن پاها جلوگیری کرد؟
از آنجاییکه پزشکان به طور دقیق نمی‌دانند چه چیزی باعث ایجاد پاهای پرانتزی می‌شود، بنابراین جلوگیری از بروز آن هم امری محال و غیرممکن است. با این حال، اگر باردار هستید، می‌توانید با انجام برخی کارها، خطر نقایص مادرزادی نوزادتان را محدود کنید.
رعایت نکات زیر تا حدودی به جلوگیری از بروز پاهای پرانتزی کمک می‌کند:
- ترک سیگار
- دوری از محیط‌های پر دود
- عدم مصرف الکل دخانیات
- اجتناب از داروهای تایید نشد‌ه است توسط پزشک
خلاصه هر آنچه که باید در مورد پای پرانتزی بدانید
پای پرانتـزی معضلی دردناک و ناخوشایند است که برخی از کودکان به طور مادرزادی دچار آن می‌شوند. زمانی که کودکی با پای پرانتزی متولد می‌شود، پاهای او به سمت داخل متمایل شد‌ه و به درستی کنار هم قرار نمی‌گیرند. این عارضه احتمال دارد یکی از پاها یا هر دو پای کودک را تحت تاثیر قرار دهد. در اغلب موارد، درمان پای پرانتزی از طریق ورزش هایی مانند حرکات کششی و اصلاحی درمان می‌شود. با این حال در موارد شدید، بدون عمل جراحی پای پرانتزی کودک درمان نمی‌شود.
متاسفانه تاکنون علت قطعی پاهای پرانتزی مشخص نشد‌ه است. اما با رعایت برخی نکات که در مقاله فوق ذکر شد، می‌توان تا حدودی خطر ایجاد این عارضه را کاهش داد.