سندروم پلیکا به چین‌هایی کوچک در غشای سنوویال گفتـه می‌شود. وجود این چین‌ها به یک اختلال داخلی زانو اشاره دارد که از عملکرد طبیعی مفصل زانو جلوگیری می‌کند. معمولا این سندروم در قسمت جلویی و داخل زانو گیر می‌کند. از طریق حرکاتی شامل خم شدن زانو به وجود می‌آید. جالب است، بدانید این عارضه بیشتر در در کودکان و نوجوانان و تا حدود ۳۰ سالگی شایع است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که یک ساختار طبیعی در زانو به دلیل آسیب یا استفاده بیش از حد، منبع درد زانو شود. در این مقاله از سایت آی آر مای شاپ قصد داریم پیرامون سندروم پلیکا، عوامل ایجاد کننده، علائم و روش‌های درمان آن بررسی کنیم.
پلیکا چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
پلیکا ساختار نازکی است که دور مفصل زانو را می‌گیرد و داخل مفصل زانو را پوشش می‌دهد. این لایه داخلی پوشش‌دهنده مفصل زانو چیزی بیشتر از یک آستین یا غلاف بافتی نیست. این بافت غشاهایی را تشکیل می‌دهد که زانو را به ۳ بخش، محفظه تیبیوفمورال داخلی و جانبی و بورس فوق کشک تقسیم می‌کند. این غلاف بافتی از بافت سینوویال، یعنی ماده نازک لغزنده‌ای تشکیل می‌شود که تمام مفصل‌ها را می‌پوشاند. غلاف بافتی سینوویال چین‌هایی دارد که این امکان را فراهم می‌کند، استخوان‌های مفصل بدون محدودیت حرکت کند.
در واقع چهار چین سینوویال پلیکا، در زانو وجود دارد، اما به نظر می‌رسد که فقط یک پلیکا زانو، یعنی پلیکا داخلی دردسرساز باشد. پلیکا داخلی به سر تحتانی کشکک زانو متصل است. همچنین در کنار زانو کشید‌ه می‌شود تا به سر تحتانی استخوان ران در کنار مفصل زانو، در نزدیک‌ترین نقطه به زانوی دیگری متصل شود.
نوار چین خورد‌ه پلیکا که از جنس سینوویال است به عنوان یکی از بقایای رشد جنین در بطن مادر محسوب می‌شود. در برخی افراد این نوار در دوران رشد جنین در مفصل زانو جذب می‌شود و در برخی افراد به صورت جسمی زائد باقی می‌ماند. یکی از چین‌خوردگی‌های مشکل آفرین به انتهای تحتانی استخوان کشکک مفصل زانو متصل است و تا انتهای تحتانی استخوان ران ادامه دارد. در حالت طبیعی نوار چین خورد‌ه پلیکا مشکلی برای مفصل زانو یا حرکات مهمی مانند راه رفتـن، دویدن یا… ایجاد نمی‌کند. در موارد نادری می‌توان مشاهده کرده که سندروم پلیکا، خود موجب اختلالاتی در حرکت طبیعی زانو یا درد و التهاب زانو می‌شوند.
سندروم پلیکا چیست؟
پیش تر اشاره کردیم که ماهیت الاستیک پلیکا سینوویال اجازه حرکت طبیعی استخوان‌های مفصل تیبیوفمورال را بدون محدودیت می‌دهد. تکرار بیش از حد حرکت زانو، مانند خم کردن و صاف کردن زانو، یا در صورت ضربه به زانو، این ضایعات تحریک و ملتهب می‌شوند. پلیکا زانو گاهی بین استخوان‌های زانو گیر می‌افتد و تحت فشار قرار می‌گیرد یا زیر استخوان ران (فمور) گیر می‌کند. این التهابات منجر به اختلالی به نام سندرم پلیکا می‌شود.
چه عواملی باعث بروز سندروم پلیکا زانو می‌شوند؟
سندروم پلیکا از طریق انجام فعالیت‌ها یا تمرینات تکراری بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد و تحریک می‌شود. حرکاتی که ارتباط مستقیمی با حرکت مفصل زانو دارند؛ از قبیل خم و راست شدن، بالا و پایین رفتن مداوم از پله‌ها و… عواملی برای بروز سندروم پلیکا به شمار می‌آیند. این عوامل با گذشت زمان علتی برای بروز سندروم پلیکا هستند. ولی دلایلی مانند وارد شدن ضربات ناگهانی نیز می‌توانند محرک نوار چین خورد‌ه پلیکا زانو باشند. این ضربات اغلب در تصادفات رانندگی، افتاد‌ن یا وارد شدن فشار خارجی روی مفصل زانو عارض می‌شوند.
بیماری سندروم پلیکا زانو دارای چه علائمی است؟
هر نوع اختلال یا فشاری که بر مفصل زانو و اجزای تشکیل دهنده آن وارد می‌شود، دارای نشانه‌هایی است. از آن جایی که بیشتر ورزشکاران والیبال و بسکتبال با این عارضه مواجه می‌شوند، آشنایی بیشتری نسبت به علائم سندروم پلیکا زانو دارند. در این بخش به شایع‌ترین علائم این عارضه اشاره می‌کنیم.
- خشکی زانو
- ناپایداری زانو
- ورم اطراف زانو
- کاهش حرکت زانو
- احساس درد موقع خم و راست کردن
- تق‌تق کردن زانو به دلیل لغزیدن نوار
- قفل شدن زانو و ناتوانی در حرکت داد‌ن
- ضخیم شدن پلیکا در انحنای استخوان ران
بهترین روش تشخیص سندروم پلیکا کدام روش است؟
تشخیص سندروم پلیکا به دلیل شباهت علائم و نشانه‌های آن با دیگر بیماری‌های مربوط به زانو ممکن است دشوار باشد. حتی گاهی اشعه ایکس هم نمی‌تواند سندروم پلیکا را نشان دهد. با این‌حال، متخصص ارتوپد، بعد از انجام معاینات فیزیکی از ام آر آی کمک می‌گیرد. هر چند بهره‌گیری از MRI می‌تواند وجود پلیکا را آشکار سازد ولی این مسئله دلیلی بر مشکل‌ساز بودن آن نخواهد بود. بهترین روش تشخیص سندروم پلیکا، انجام جراحی آرتروسکوپی است که البته به عنوان آخرین راه تشخیص مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان سندروم پلیکا با چه روش‌هایی صورت می‌گیرد؟
برای رفع التهاب حاد اولیه معمولا از ترکیبی از روش‌های کمپرس سرد، ماساژ و داروهای ضدالتهاب استفاده می‌شود. اگر به سندرم پلیکا مبتلا هستید، باید فعالیت فیزیکی خود را کاهش دهید و احتمالا لازم است برخی حرکات خود را اصلاح کنید. بعد از رفع التهاب و درد اولیه، دوره فیزیوتراپی آغاز می‌شود. هدف از انجام فیزیوتراپی، کاهش فشار پلیکا بر زانو از طریق انجام حرکات کششی، افزایش انعطاف همسترینگ و تقویت عضلات چهار سر ران است. در حدود ۶۰ درصد از افرادی که برای درمان سندرم پلیکا بین ۶ تا ۸ هفته فیزیوتراپی انجام داده‌اند، بهبودی چشمگیری رد وضعیت خود داشته‌اند.
درمان سندروم پلیکا با انجام حرکات اصلاحی
برای رفع درد زانوناشی از سندروم پلیکا علاوه بر مصرف دارو باید حرکات و ورزش‌های اصلاحی نیز انجام دهید. در این بخش چند حرکت اصلاحی مفید برای کاهش درد زانو را با هم بررسی می‌کنیم:
- بالا برد‌ن پاها: برای کاهش درد می‌توانید به پشت دراز بکشید و پای چپ را به‌صورت ۹۰ درجه قرار دهید. سپس پای راست را بالا و پایین کنید. بعد از انجام ده حرکت پاها را عوض کرده و پای چپ را تکان دهید.
- کشید‌ن عضلات همسترینگ و حرکات کششی: برای انجام این حرکت باید به‌صورت ایستاده پاها را از پشت خم کنید. به‌آرامی یک زانو را پشت بدن خم کنید تا به زاویه ۹۰ درجه برسد. عضلات همسترینگ هر ۲ پا را به همین صورت تکان دهید.
- بالا آورد‌ن پا از پهلو: در ابتدا از یک تکیه‌گاه کمک بگیرید و وزن را روی پای مشخص قرار دهید. به‌صورت بسیار آرام پا را از پهلو به سمت بالا ببرید و به مدت ۳ ثانیه در این حرکت بمانید. برای هر ۲ پا از این حرکت استفاده کنید.
درمان سندروم پلیکا با تزریق کورتیکو استروئید
اگرالتهاب زانو مانع از تمرین کردن شما بشود، احتمالا برای کاهش التهاب زانو، پزشک داروی کورتیکواستروئید را در زانو تزریق می‌کند. این کار موجب می‌شود درد زانو کاملا برطرف شود اما بسیار مهم است که بیمار همچنان به انجام تمرینات کششی و قدرتی ادامه دهد. اگر این کار را نکند، بعد از بین رفتن اثر دارو، درد دوباره باز می‌گردد.
درمان سندروم پلیکا زانو به کمک جراحی
در برخی مواقع، روش‌های درمانی غیر جراحی نتایج مفیدی به همراه ندارند. این نتایج نامطلوب ناشی از شدت بالای عارضه سندروم پلیکا زانو هستند. در این شرایط، متخصص ارتوپد از روش جراحی غیر تهاجمی استفاده می‌کند. جراحی آرتروسکوپی از مؤثرترین روش‌های جراحی غیر تهاجمی به شمار می‌آید که کمترین عوارض درمانی را به دنبال دارد.
چه کسانی به سندروم پلیکا مبتلا می‌شوند؟
سندروم پلیکا میان ورزشکاران، به ویژه ورزشکارانی که می‌دوند یا دوچرخه سواری می‌کنند، رایج است. با این حال، این سندرم همچنین می‌تواند به دنبال آسیب تروماتیک مانند سقوط، تصادف رانندگی یا انواع دیگر ضربه باشد.
چگونه می‌توان از ابتلا به سندرم پلیکا پیشگیری کرد؟
اگرچه راه حل صد درصدی برای پیشگیری از این مسئله وجود ندارد، اما رعایت توصیه‌های زیر تا حدی ریسک آن را کاهش می‌دهد:
- بیش از حد از زانو استفاده نشود.
- در هنگام شروع برنامه ورزشی جدید به شروع درد و علایم دقت شود.
- قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات پا باید حفظ شود.
سخن آخر
سندرم پلیکا یکی از علل درد زانو می‌باشد در این حالت یک لایه زخیم از بافت فیبرو و سینوویوم با حرکت زانو دچار گیرافتادگی می‌شود. سندروم پلیکا با علائمی چون درد، تورم، حساسیت به لمس و احساس صدا در بخش بالای زانو همراه است. این عارضه را می‌توان به روش‌های غیر جراحی و جراحی، درمان کرد. در بیشتر موارد بیماران نیاز به انجام جراحی ندارند و با انجام حرکات اصلاحی، تمرینات فیزیوتراپی و مصرف دارو، درمان می‌شوند.