نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی پاتلا نوعی عارضه ناخوشایند مفصلی است که باعث از بین رفتن خاصیت ارتجاعی غضروف پشت کشکک زانو می‌شود. این عارضه به معنی نرم و تجزیه شدن بافت غضروف زانو است که همین موضوع با گذشت زمان باعث ساییدگی استخوان‌ها روی هم می‌شود.
میزان درد و علائم ناشی از نرمی کشکک زانو با توجه به شدت این عارضه متفاوت است. نرمی کشکک زانو، بیشتر در بین افراد جوان و در سنین ۱۵ تا ۳۵ سالگی مشاهده می‌شود. همچنین زنان و دونده‌ها نیز در معرض ابتلا به این عارضه هستند. برای بهبود دردهای مربوط به زانو ناشی از کندرومالاسی، می‌توان از درمان‌های عمومی و تقویت عضلات سه سر ران استفاده کرد.
در این مطلب از سایت آی آر مای شاپ به بررسی اینکه نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی چیست و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
نرمی کشکک زانو (کندرومالاسی) چیست؟
پاتلا یا کشکک زانو قسمت بسیار مهمی از مفصل زانو است که مکانیسم باز کننده و متصل کننده مفصل زانو را تشکیل می‌دهد. این مکانیزم ساختاری زنجیره‌ای است که می‌تواند به صاف شدن زانو کمک کند. نرمی کشکک زانو مجموعه‌ای از بیماری‌هایی است که بر حرکت کشکک یا کاسه زانو تأثیر می‌گذارد.
در واقع این عارضه به معنی ضعیف شدن و نرم شدن غضروف در قسمت زیرین کشکک زانو (پاتلا) است. باید بدانید که برای شدت‌های مختلف نرمی کشکک درجه‌های متفاوتی مشخص‌شده است. در این بیماری به این علت که کشکک در جای درست قرار نگرفته، غضروف مفصل زانو در اثر حرکت زیاد آسیب خواهد دید. این بیماری زمانی بروز می‌یابد که استخوان ران و زانو به هم سایید‌ه شوند و باعث ایجاد درد و احساس ناراحتی در ناحیه زانو گردند.
نرمی کشکک زانو به چه علت رخ می‌دهد؟
پیش‌تر بیان کردیم که به طور طبیعی کشکک زانو در قسمت جلوی زانو قرار دارد. زمان‌هایی که شما زانو خود را خم می‌کنید قسمت عقب زانو به سمت غضروف و استخوان ران کشید‌ه شد‌ه و غلت می‌خورد. رباط‌ها و تاندون‌های موجود در زانو کشکک زانو را به ساق و ران پا متصل می‌کنند. زمانی که هر یک از این عضوها به درستی حرکت نکنند کشکک زانو و استخوان ران دچار ساییدگی می‌شوند.
ساییدگی‌های غیر طبیعی که در زانو به وجود می‌آید باعث نرمی کشکک زانو می‌شوند. برای درمان نرمی کشکک زانو باید به فکر چاره باشید تا هر چه زودتر مورد مداوا قرار گیرید. برخی از موارد وجود دارند که نشان دهنده عدم حرکت صحیح زانو می‌باشند این عوامل عبارتند از:
- تراز نبودن زانوها مانند افرادی که دارای پاهای پرانتزی و یا ضربدری می‌باشند.
- ضعیف بودن عضلات چهار سر زانو
- عدم توازون میات عضلات داخل ران و کشاله‌ها
- فشارهای مکرری که به مفصل زانو وارد می‌شود.
- ضربات مستقیم که باعث فشار آورد‌ن به زانو می‌شوند.
علائم نرمی کشکک زانو چگونه ظاهر می‌شود؟
درد سنگین خفیف در پشت کشکک زانو و درد جلوی زانو از رایج‌ترین علائم نرمی کشک زانو یا کندرومالاسی این مفصل به شمار می‌رود. بالا و پایین رفتن از پله‌ها موجب تشدید درد می‌شود. همچنین تغییر موقعیت پس از نشستن در یک حالت به مدت طولانی درد زانو را شعله‌ور می‌سازد. ممکن است برخاستن از روی صندلی پس از پیاده شدن از ماشین پس از سفری طولانی با توجه به خشک شدن مفصل دردناک باشد.
نرمی کشکک زانو باعث “گیر کردن” مفصل زانو نیز می‌شود. بدین معناست، بیمار به سختی می‌تواند زانو را بیش از یک حد مشخص حرکت دهد یا این که زانو به یک‌باره خم می‌شود. این علائم معمولاً زمانی بروز می‌یابند که بیمار زانو را به دفعات، به خصوص هنگام پایین آمد‌ن از پله‌ها، خم کند. زانو درد در بعضی از موارد با تورم نیز همراه است. کندرومالاسی یا نرمی غضروف کشکک زانو با صدا داد‌ن زانو یا احساس سایش هنگام حرکت کردن این مفصل همراه است. البته هر صدا داد‌نی زمان خم کردن زانو به این معنا نیست که غضروف آسیب دید‌ه است.
چه کسانی در معرض خطر نرمی کشکک زانو هستند؟
عوامل مختلفی وجود دارد که ممکن است خطر ابتلا به نرمی کشکک زانو را افزایش دهد.
- سن: نوجوانان و جوانان در معرض خطر بالایی برای ابتلا به این بیماری هستند. در طول جهش رشد، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها به سرعت رشد می‌کنند، که ممکن است به عدم تعادل ماهیچه‌های کوتاه مدت کمک کند.
- کف پای صاف: داشتن کف پای صاف ممکن است فشار بیشتری به مفاصل زانو وارد کند تا قوس‌های بلندتر.
- مصدومیت قبلی: آسیب قبلی به کاسه زانو، مانند در رفتگی، می‌تواند خطر ابتلا به زانوی دونده را افزایش دهد.
- سطح فعالیت بالا: سطح فعالیت بالا به مفاصل زانو فشار وارد می‌کند، این فشارها خطر مشکلات زانو را افزایش می‌دهد.
- آرتروز: زانوی دونده همچنین می‌تواند نشانه‌ای از آرتریت باشد، وضعیتی که باعث التهاب مفصل و بافت می‌شود. التهاب می‌تواند مانع از عملکرد صحیح کاسه زانو شود
تشخیص و درجه بندی کندرومالاسی کشکک چگونه صورت می‌گیرد؟
پزشک برای تشخیص نرمی کشکک زانو از معاینه فیزیکی شروع می‌کند. ابتدا به دنبال نواحی تورم یا حساسیت در زانوی شما خواهد بود و اینکه چگونه کاسه زانو شما با استخوان ران شما هماهنگ می‌شود. ناهماهنگی می‌تواند نشان دهنده کندرومالاسی کشکک باشد. همچنین پزشک فشار مقاومتی را روی کاسه زانو کشید‌ه شما اعمال کند تا حساسیت و شدت آن را تعیین کند. پس از آن، هر یک از آزمایشات زیر را برای کمک به تشخیص و درجه بندی تجویز می‌کند:
- اشعه ایکس: برای نشان داد‌ن آسیب استخوان یا علائم ناهماهنگی یا آرتریت
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): برای مشاهده سایش و پارگی غضروف
- معاینه آرتروسکوپی: یک روش کم تهاجمی برای تجسم داخل زانو که شامل قرار داد‌ن آندوسکوپ و دوربین در مفصل زانو است.
درجه بندی نرمی بر چه اساسی است؟
نرمی کشکک زانو را می‌توان به چهار درجه طبقه بندی کرد که شدت زانوی دونده را مشخص می‌کند. نرمی کشکک زانو درجه ۱کمترین شدت را دارد، در حالی که درجه ۴ بیشترین شدت را نشان می‌دهد.
- شدت درجه ۱: نشان دهنده نرم شدن غضروف در ناحیه زانو است.
- شدت درجه ۲: نشان دهنده نرم شدن غضروف همراه با ویژگی های غیر طبیعی سطح است. این معمولاً شروع فرسایش بافت را نشان می‌دهد.
- شدت درجه ۳: نازک شدن غضروف همراه با زوال فعال بافت را نشان می‌دهد.
- شدت درجه ۴: شدیدترین درجه، نشان دهنده قرار گرفتـن در معرض استخوان با بخش قابل توجهی از غضروف تخریب شد‌ه است. قرار گرفتـن استخوان در معرض استخوان به این معنی است که ساییدگی استخوان احتمالاً در زانو رخ می‌دهد.
کدام روش‌های درمانی برای نرمی کشکک مناسب است؟
هدف از درمان نرمی غضروف کشکک زانو کاهش فشار روی مفصل و کشکک زانو است. استراحت کردن، آتل‌بندی و کمپرس آب یخ اولین راه‌های درمانی در این زمینه به حساب می‌آیند. آسیب به غضروف کشکک زانو که بیشتر در دوندگان اتفاق می‌افتد معمولا با استراحت ترمیم می‌شود.
فیزیوتراپی؛ درمان نرمی کشکک زانو
فیزیوتراپی روی تقویت عضلات چهار سر ران، همسترینگ، اددکتورها و ابداکتور تمرکز می‌کند. تعادل عضلانی به جلوگیری از ناهماهنگی زانو کمک می‌کند. به این ترتیب می‌توان استحکام و تعادل در ماهیچه‌ها را بهبود بخشید. تقویت ماهیچه‌های اطراف زانو از بروز مشکلات در کشکک زانو جلوگیری می‌کند. ورزش‌هایی که به این افراد پیشنهاد می‌شود شامل شنا و دوچرخه ثابت است. هنگام انجام این تمرینات ورزشی، وزن فرد به زانو فشار وارد نمی‌کند. علاوه بر این ورزش‌هایی که با انقباض و انبساط عضلات اطراف کشکک زانو همراه است نیز به حفظ ماهیچه‌ها کمک می‌کند.
خود درمانی؛ درمان خانگی نرمی کشکک زانو
- تغییر تمرینات ورزشی
- کاهش وزن در افرادی که اضافه وزن دارند.
- بستـن زانو با چسب‌های مخصوص (taping) برای حفظ هم ترازی در کشکک زانو و عضلات اطراف آن
- استفاده از کفش مناسب برای ورزش و دو
جراحی؛ درمان قطعی نرمی کشکک زانو
گاهی اوقات باید برای آزمایش مفصل زانو و تعیین اینکه آیا زانو از محل خود خارج شد‌ه است یا خیر، جراحی آرتروسکوپی انجام شود. در این روش جراح با ایجاد یک برش کوچک، یک دوربین وارد مفصل زانو می‌کند. در صورت مشاهده آسیب جدی، عمل جراحی برای درمان آن انجام می‌شود. روش جراحی متداول در این موارد رهاسازی جانبی (Lateral release) است. در این عمل برای از بین برد‌ن فشار روی مفصل زانو و حرکت بهتر آن، برخی از رباط‌ها برید‌ه می‌شوند. روش‌های جراحی دیگر شامل صاف کردن پشت کشکک زانو، کاشت غضروف یا جابجایی ماهیچه ران است.
روش‌های دیگر برای درمان علائم نرمی غضروف کشکک
روی ناحیه آسیب دید‌ه به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه، ۴ مرتبه در روز کمپرس یخ قرار دهید. دقت کنید که کمپرس یخ را مستقیما روی پوست نگذارید و آن را در حوله بپیچید. داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب شامل ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین برای رفع درد مناسب هستند. می‌توانید از داروهای مسکن موضعی مانند پمادها و مشمع‌های ضد درد که برای از بین برد‌ن درد روی پوست مالید‌ه می‌شوند استفاده کنید. قرص‌های مسکن به طور موقت به رفع درد کمک می‌کنند.
درمان قطعی نرمی کشکک زانو آیا امکان پذیر است؟
نرمی کشکک زانو جزو بیماری‌های سخت و دردناکی است که به سادگی قابل بهبود نیست. به همین سبب با مشاهده اولین نشانه‌های کندرومالاسی، با رعایت توصیه‌های پزشکی لازم، به جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کنید. بهتر است ورزش و تمرینات بدنی را در برنامه روزانه خود بگنجانید و تا حدودی سبک زندگی خود را تغییر دهید. در نحوه راه رفتن و نشستن خود دقت و از افزایش وزن جلوگیری کنید.
درمان با طب سنتی از چه روش‌هایی کمک می‌گیرد؟
مطالعات نشان می‌دهد بیشتر درد و التهاب زانو به سبب رژیم غذایی غلط و خورد‌ن سردیجات است. به همین سبب لازم است توصیه‌های زیر را در برنامه روزانه خود قرار دهید:
- ماساژ: زانوها را با یک روغن مناسب مثل روغن زیتون تصفیه نشده، سیاهدانه، بادام تلخ، هسته قیسی، کرچک، کنجد، نارگیل و ماساژ دهید. ماساژ را به آرامی و تا جذب کامل روغن به پوست ادامه دهید. پس از پایان ماساژ بهتر است روی ناحیه ماساژ را با یک پلاستیک فریزر بپوشانید تا میزان جذب روغن افزایش پیدا کند. مخلوط کردن مقدار کمی فلفل سیاه، دارچین یا زنجبیل با روغن، اثر درمانی آن را افزایش می‌دهد. معمولاً پس از یکی دو شب، کاهش فوق العاده ای در علایم بیماری ایجاد خواهد شد.
- پوست تخم مرغ: آنها را شستـه و آسیاب کنید و نصف قاشق چایخوری از آن را با کمی عسل روی زبان خود ریختـه قورت دهید. این مکمل ساده سریعاً باعث ترمیم بافت آسیب دید‌ه خواهد شد.
- مصرف پودر سنجد نیز به عنوان داروی دیگر می‌تواند مد نظر باشد. روزی یک قاشق مربّاخوری در نصف استکان عرق زیره یا هر روز صبح یک قاشق غذاخوری با یک لیوان شیر و یک قاشق عسل.
- بستـن زانو: به هنگام خواب با یک شال پشمی کمک شایانی به تسریع درمان می‌کند.
- حجامت و زالودرمانی: با تایید پزشک، انجام حجامت زانو یا زالواندازی این ناحیه، یکی از بهترین اقدامات برای رسید‌ن به نتیجه درمانی مطلوب است.
برای پیشگیری چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
از فشار مکرر بر روی کشکک زانو خودداری کنید. اگر مجبور هستید که زمان زیادی را روی زانوهای خود بایستید حتما از زانو بند استفاده کنید. عضله‌های چهار سر زانو، عضلات داخل پا و کشاله‌ها را تقویت کرده تا عضله‌ها به صورت متوازن قرار گیرند. اگر دارای کف پای صاف می‌باشید از کفی و کفش‌های طبی استفاده کنید. چرا که این کار باعث می‌شود تا فشار کمتری به ناحیه زانو وارد شود و کشکک در حالا توازن قرار خواهد گرفت.
در نهایت، اضافه وزن به زانوهای شما فشار وارد می‌کند. حفظ وزن بدن می‌تواند به کاهش فشار از روی زانوها و سایر مفاصل کمک کند. شما می‌توانید با کاهش مصرف قند و چربی، خورد‌ن مقدار زیادی سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل وزن خود را کم کنید. همچنین با انجام حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در روز، پنج بار در هفته، اقداماتی را برای کاهش وزن انجام دهید.